ขอขอบคุณ ข้อมูลและบทความ แปลและเรียบเรียงโดยน้าแหลมแท่น ครับ

เชื่อว่าทุกคนก็คงเคยได้ยินคำถามสารพัดเกี่ยวกับสาย ถัก ที่ถูกเรียกกันในชื่อสายพีอีบ้าง สายไดนีม่าบ้าง ข้อมูลที่ผมรวบรวมขึ้นนี้ ผมได้มาจากหนังสือเอ็น ไซโคปีเดียบริทานิก้าและหนังสือ The UHMWPE Handbook, Academic Press, New York, 2004, หนังสือ Hoechst: Annealing (Stress Relief) of Hostalen GUR
Polyethylene เป็นชื่อเรียกสารสังเคราะห์ประเภทวัตถุดิบขั้นพื้นฐานในกลุ่มเทอร์โมพลาสติค Polyolefin มีการจำแนกประเภทออกไปอีกขึ้นอยู่กับโครงสร้างของน้ำหนักต่อโมเลกุล ความหนาแน่นและสารเคมีอื่นที่ถูกนำมาประสานกัน
UHMWPE (Ultra high molecule weight Polyethylene)
HMWPE (High density molegule weight Polyethylene)
HDPE (High density Polyethylene)
ฯลฯ

แต่ละปีมีการนำ Polyethylene มาผลิตเป็นสินค้าอุปโภคเป็นจำนวนสูงถึงกว่า 60 ล้านตันต่อปี
--------------------------------------------------------------------------------
ในส่วนของสายที่นักตกปลารู้จักกันในปัจจุบัน เราก็จะเห็นว่ามีการเรียกกันหลากหลายชื่อ
- Braided line อันนี้ก็แปลตรงตัวว่าสายถัก
- PE line สายพีอี
- Dyneema ไดนีม่า
- Spectra สเปตร้า

เพื่อมิให้สับสนผมจะใช้คำว่าสายถัก หากไม่ได้เจาะจงที่สายประเภทหนึ่งประเภทใด
กรรมวิธีในการผลิตก็คือการนำเอาวัตถุดิบ Polyethylene มาแปรรูปเป็นเส้นใย ขั้นตอนในการแปรรูปของแต่ละบริษัทก็อาจจะแตกต่างกัน บริษัทที่มีชื่อเสียงที่สุดในกลุ่มก็น่าจะเป็นบริษัท DSM ซึ่งมีโรงงานอยู่ที่เมือง Heerlen ประเทศเนเธอแลนด์

บริษัท DSM ได้ทำการจดลิขสิทธิ์กรรมวิธีในการแปรรูปสารพีอีในกลุ่ม UHMWPE ขึ้นเป็นเส้นใยในปี 1979 และเริ่มทำการผลิตในเชิงพาณิชย์ในปี 1990 มีการร่วมทุนกับบริษัท Toyobo เพื่อตั้งโรงงานผลิตในญี่ปุ่น มีโรงงานอีกหนึ่งแห่งที่เมืองกรีนวิลล์ รัฐนอร์ทแคโรไลน่า ชื่อของเส้นใยที่บริษัท DSM จดทะเบียนไว้คือ Dyneema

บริษัทฮันนี่เวล แห่งอเมริกาก็ได้พัฒนากรรมวิธีในการผลิตเส้นใยที่มีคุณสมบัติทางเคมีเหมือน กับของบริษัท DSM และจดทะเบียนชื่อเส้นใยว่า Spectra

นอกเหนือจากนี้ยังมีชื่อทางการค้าของสารพีอีในกลุ่ม UHMWPE ที่จดทะเบียนไว้โดยบริษัทอื่นๆ อีก เช่น TIVAR ของบริษัท Poly Hi Solidur และ Polystone-M ของบริษัท Rochling Engineered Plastics
มาถึงตรงนี้ผมก็อยากจะสรุปคร่าวๆ ว่า
- พีอี คือชื่อของวัตถุดิบพื้นฐาน
- ไดนีม่าคือชื่อจดทะเบียนการค้าของบริษัท DSM เนเธอร์แลนด์
- สเปคตร้า คือชื่อจดทะเบียนการค้าของบริษัท ฮันนี่เวล อเมริกา
- อนาคตอาจจะมีเส้นใย TIVAR และ/หรือ PolyStone M เข้ามาในตลาดอีกคุณสมบัติของเส้นใยที่ทำมาจาก UHMWPE Polyethylene คือ

- แข็งกว่าเหล็ก 15 %
- จุดหลอมเหลวอยู่ที่ประมาณ 144-152 องศาเซ็นติเกรด (บริษัท DSM แนะนำว่าไม่ควรใช้เส้นใยนี้ในสถานที่ๆ มีอุณหภูมิ 80-100 องศาเซ็นติเกรดเป็นเวลานาน
- เส้นใยจะกรอบและแตกหักที่อุณหภูมิ ?150 องศาเซ็นติเกรด
- ไม่เปียกน้ำง่ายนัก แต่ก็ดูดซึมน้ำได้แม้จะไม่ดีนัก
- ไม่ค่อยมีปฏิกิริยากับผิวหนัง จึงทำให้รู้สึกลื่นมือ
- มีความต้านทานต่อน้ำ ความชื้น สารเคมีหลายชนิด รังสีUV รวมถึงไมโครชีวภาพ
- ภายใต้แรงดึงต่อเนื่อง เส้นใยจะศูนย์เสียรูปทรง

หมายเหตุ: การชุบเส้นใยเพื่อให้คืนสู่สภาพเดิมสามารถทำได้โดยการเผาในเตาเผาหรือต้มใน น้ำมันซีลิโคนหรือน้ำมันก๊าดที่อุณหภูมิ 135-138 องศาเซ็นติเกรด จากนั้นจึงปล่อยให้เย็นลงด้วยอัตรา 5 องศาต่อชั่วโมงจนเหลืออุณหภูมิ 65 องศา จากนั้นจึงนำมาอบในผ้าฉนวนเป็นเวลา 24 ชั่วโมงจนอุณหภูมิลดเหลือเท่าอุณหภูมิห้อง
คิดว่าข้อมูลแค่นี้น่าจะเพียงพอเพราะขืนมากกว่านี้ก็คงจะงงกันใหญ่ ผมเองก็เริ่มงงแล้วเหมือนกัน

สำหรับนักตกปลาซึ่งก็คงสนใจแต่เฉพาะในด้านที่เกี่ยวข้องเท่านั้น ผมก็อยากจะสรุปแบบ ?วิศวกะ" ว่า

- สายถักที่นักตกปลารู้จักและยอมรับกัน ทำมาจากวัตถุดิบ ในกลุ่ม Olefin มีชื่อเรียกกันรวมๆ ว่า UHMWPE Polyethylene
- สายที่ทำจากเส้นใยไดนีม่า ก็คือสายที่ทำจากวัตถุดิบในกลุ่มเดียวกัน เพียงแต่ว่าบริษัท DSM ได้จดทะเบียนกรรมวิธีในการรีดเส้นใยและตั้งชื่อเส้นใยนี้ว่า Dyneema
- สายที่ทำจากเส้นใยสเปคตร้า ก็คือสายที่ทำจากวัตถุดิบในกลุ่มเดียวกัน แต่บริษัทฮันนี่เวลของอเมริกาได้จดทะเบียนกรรมวิธีการรีดเส้นใยและตั้งชื่อ เส้นใยนี้ว่า Spectra
- สายพีอี คือชื่อเรียกสายที่ทำจากวัตถุดิบ UHMWPE Polyethylene แต่ใช้กรรมวิธีในการรีดเส้นใยที่เป็นที่รู้กันทั่วไป ไม่ได้มีการจดทะเบียนกรรมวิธีการนั้นโดยผู้ใด
สรุปแบบชาวบ้านก็คือ
- สายพีอีเปรียบเสมือน ผงซักฟอก ใครทำสินค้าสำหรับการซักเสื้อผ้าออกมาก็สามารถเรียกสินค้าของตัวเองว่า ผงซักฟอกได้
- สายไดนีม่า และ สเปคตร้า น่าจะเป็นเหมือน แฟ้บและบรีส คนอื่นไม่สามารถเรียกชื่อสินค้าว่าแฟ้บและบรีสได้ แม้จะผลิตขึ้นมาด้วยสารเคมีคล้ายๆ กัน หรือเหมือนกัน แต่กรรมวิธีในการผลิตต่างกัน
แล้วความแตกต่างของสายแต่ละแบบอยู่ที่ไหน

ขั้นตอนในการผลิตสายถักสำหรับตกปลาก็คงจะเริ่มจากการ รีดเส้นใย จากนั้นก็นำเส้นใยเส้นจิ๋วๆ มาทอรวมกันเป็นเส้นด้าย เมื่อได้เส้นด้ายแล้วจึงมามาทอรวมกันอีกเป็นเสมือนเชือก

แต่ละยี่ห้อก็อาจจะมีกรรมวิธีในการทอเส้นด้ายเข้า ด้วยกันตามวิธีของตัวเอง บางรายอาจจะใช้เส้นด้ายน้อยเส้น บางรายอาจจะใช้เส้นด้ายมากเส้น บางรายอาจจะมีเส้นด้ายยืนเป็นหลักก่อนจะทอเส้นด้ายอื่นรวมเข้าไป (ลองนึกภาพเชือกต่างๆ ที่เคยเห็นกันตามไปด้วยครับ)

เมื่อทอเป็นเส้นเชือกแล้วแต่ละบริษัทก็อาจจะมีกรรมวิธีเพิ่มเติมเข้าไปอีก เช่นเคลือบสาร ฯลฯ

คุณภาพของสายถักน่าจะต่างกันเนื่องจากกรรมวิธีในการถักทอเป็นเส้นเชือก เพราะพื้นฐานของวัตถุดิบเป็นตัวเดียวกัน

สิ่งที่จะลืมเสียไม่ได้ก็คือ สายถักสำหรับตกปลาก็เป็นสินค้าชนิดหนึ่งเฉกเช่นสินค้าอุปโภคทั่วไปที่บาง ครั้งทางบริษัทก็มีการวางตำแหน่งสินค้าให้แตกต่างจากสินค้าของบริษัทอื่น ความแตกต่างของการวางตำแหน่งสินค้าเป็นไปได้ทั้งความแตกต่างทางกายภาพและ ความแตกต่างทางบุคคลิค ความแตกต่างทางกายภาพก็คือความแตกต่างของจำนวนเส้นด้าย กรรมวิธีพื้นฐานและกรรมวิธีเพิ่มเติม ส่วนความแตกต่างทางบุคคลิคก็คือการสร้างภาพลักษณ์ให้กับสินค้าที่ดูแตกต่าง จากคู่แข่ง เช่นสร้างภาพว่าบุหรี่ยี่ห้อนี้เป็นบุหรี่สำหรับคาวบอย บุหรี่ยี่ห้อนี้เป็นบุหรี่สำหรับหนุ่มออฟฟิศเป็นต้น

ก็ได้แต่หวังว่าข้อมูลนี้คงจะเป็นประโยชน์ ถ้าใครเห็นว่าเป็นประโยชน์ก็ช่วยกันเผยแพร่ไปสู่คนที่เข้ามาใหม่และยังไม่ รู้ แต่ถ้าเห็นว่าไม่เป็นประโยชน์ก็ต้องขอโทษที่ทำให้เสียเวลาอ่าน