คำถามที่ถูกถามบ่อยๆ คือ สายถัก สายพีอี สายไดนีม่าและสายสเปคตร้าแตกต่างกันอย่างไร

ข้อมูลที่ผมรวบรวมขึ้นนี้ ผมได้มาจากหนังสือเอ็นไซโคปีเดียบริทานิก้าและหนังสือ The UHMWPE Handbook, Academic Press, New York, 2004, หนังสือ Hoechst: Annealing (Stress Relief) of Hostalen GUR

ผมจะคัดมาเฉพาะส่วนที่น่าจะเกี่ยวข้องกับนักตกปลา หวังว่าคงจะช่วยทำให้เกิดความเข้าใจมากขึ้น ผิดพลาดประการใดก็ต้องขออภัยด้วยเพราะว่าผมเองก็ไม่มีพื้นทางวิศวกรรมหรือเคมี

Polyethylene เป็นชื่อเรียกสารสังเคราะห์ประเภทวัตถุดิบขั้นพื้นฐานในกลุ่มเทอร์โมพลาสติค Polyolefin  มีการจำแนกประเภทออกไปอีกขึ้นอยู่กับโครงสร้างของน้ำหนักต่อโมเลกุล ความหนาแน่นและสารเคมีอื่นที่ถูกนำมาประสานกัน

UHMWPE (Ultra high molecule weight Polyethylene)
HMWPE (High density molecule weight Polyethylene)
HDPE (High density Polyethylene)
ฯลฯ
แต่ละปีมีการนำ Polyethylene มาผลิตเป็นสินค้าอุปโภคเป็นจำนวนสูงถึงกว่า 60 ล้านตันต่อปี

ในส่วนของสายที่นักตกปลารู้จักกันในปัจจุบัน เราก็จะเห็นว่ามีการเรียกกันหลากหลายชื่อ
- Braided line อันนี้ก็แปลตรงตัวว่าสายถัก
- PE line สายพีอี
- Dyneema ไดนีม่า
- Spectra สเปคตร้า

เพื่อมิให้สับสนผมจะใช้คำว่าสายถัก หากไม่ได้เจาะจงที่สายประเภทหนึ่งประเภทใด

กรรมวิธีในการผลิตก็คือการนำเอาวัตถุดิบ Polyethylene มาแปรรูปเป็นเส้นใย ขั้นตอนในการแปรรูปของแต่ละบริษัทก็อาจจะแตกต่างกัน บริษัทที่มีชื่อเสียงที่สุดในกลุ่มก็น่าจะเป็นบริษัท DSM ซึ่งมีโรงงานอยู่ที่เมือง Heerlen ประเทศเนเธอแลนด์

บริษัท DSM ได้ทำการจดลิขสิทธิ์กรรมวิธีในการแปรรูปสารพีอีในกลุ่ม UHMWPE ขึ้นเป็นเส้นใยในปี 1979 และเริ่มทำการผลิตในเชิงพาณิชย์ในปี 1990 มีการร่วมทุนกับบริษัท Toyobo เพื่อตั้งโรงงานผลิตในญี่ปุ่น มีโรงงานอีกหนึ่งแห่งที่เมืองกรีนวิลล์ รัฐนอร์ทแคโรไลน่า ชื่อของเส้นใยที่บริษัท DSM จดทะเบียนไว้คือ Dyneema

บริษัทฮันนี่เวล แห่งอเมริกาก็ได้พัฒนากรรมวิธีในการผลิตเส้นใยที่มีคุณสมบัติทางเคมีเหมือนกับของบริษัท DSM และจดทะเบียนชื่อเส้นใยว่า Spectra

นอกเหนือจากนี้ยังมีชื่อทางการค้าของสารพีอีในกลุ่ม UHMWPE ที่จดทะเบียนไว้โดยบริษัทอื่นๆ อีก เช่น TIVAR ของบริษัท Poly Hi Solidur และ Polystone-M ของบริษัท Rochling Engineered Plastics

มาถึงตรงนี้ผมก็อยากจะสรุปคร่าวๆ ว่า
- พีอี คือชื่อของวัตถุดิบพื้นฐาน
- ไดนีม่าคือชื่อจดทะเบียนการค้าของบริษัท DSM เนเธอร์แลนด์
- สเปคตร้า คือชื่อจดทะเบียนการค้าของบริษัท ฮันนี่เวล อเมริกา
- อนาคตอาจจะมีเส้นใย TIVAR และ/หรือ Poly Hi Solidur เข้ามาในตลาดอีก

คุณสมบัติของเส้นใยที่ทำมาจาก UHMWPE Polyethylene คือ
- แข็งกว่าโลหะ 15 %
- จุดหลอมเหลวอยู่ที่ประมาณ 144-152 องศาเซ็นติเกรด (บริษัท DSM แนะนำว่าไม่ควรใช้เส้นใยนี้ในสถานที่ๆ มีอุณหภูมิ 80-100 องศาเซ็นติเกรดเป็นเวลานาน)
- เส้นใยจะกรอบและแตกหักที่อุณหภูมิ –150 องศาเซ็นติเกรด
- ไม่เปียกน้ำง่ายนัก แต่ก็ดูดซึมน้ำได้ในระดับหนึ่ง
- ไม่ค่อยมีปฏิกิริยากับผิวหนัง จึงทำให้รู้สึกลื่นมือ
- มีความต้านทานต่อน้ำ ความชื้น สารเคมีหลายชนิด รังสีUV รวมถึงไมโครชีวภาพ
- ภายใต้แรงดึงต่อเนื่อง เส้นใยจะศูนย์เสียรูปทรง เงื่อนที่ผูกไว้อาจจะมีการไหลเคลื่อนตัวออกได้

หมายเหตุ: การชุบเส้นใยเพื่อให้คืนสู่สภาพเดิมสามารถทำได้โดยการเผาในเตาเผาหรือต้มในน้ำมันซีลิโคนหรือน้ำมันก๊าดที่อุณหภูมิ 135-138 องศาเซ็นติเกรด จากนั้นจึงปล่อยให้เย็นลงด้วยอัตรา 5 องศาต่อชั่วโมงจนเหลืออุณหภูมิ 65 องศา จากนั้นจึงนำมาอบในผ้าฉนวนเป็นเวลา 24 ชั่วโมงจนอุณหภูมิลดเหลือเท่าอุณหภูมิห้อง

คิดว่าข้อมูลแค่นี้น่าจะเพียงพอเพราะขืนมากกว่านี้ก็คงจะงงกันใหญ่ ผมเองก็เริ่มงงแล้วเหมือนกัน

เอาเป็นว่า สำหรับนักตกปลาซึ่งก็คงสนใจแต่เฉพาะในด้านที่เกี่ยวข้องเท่านั้น ผมก็อยากจะสรุปแบบ “วิศวกะ” ว่า

- สายถักที่นักตกปลารู้จักและยอมรับกัน ทำมาจากวัตถุดิบ ในกลุ่ม Olefin มีชื่อเรียกกันรวมๆ ว่า UHMWPE Polyethylene
- สายที่ทำจากเส้นใยไดนีม่า ก็คือสายที่ทำจากวัตถุดิบในกลุ่มเดียวกัน เพียงแต่ว่าบริษัท DSM ได้จดทะเบียนกรรมวิธีในการรีดเส้นใยและตั้งชื่อเส้นใยนี้ว่า Dyneema
- สายที่ทำจากเส้นใยสเปคตร้า ก็คือสายที่ทำจากวัตถุดิบในกลุ่มเดียวกัน แต่บริษัทฮันนี่เวลของอเมริกาได้จดทะเบียนกรรมวิธีการรีดเส้นใยและตั้งชื่อเส้นใยนี้ว่า Spectra
- สายพีอี คือชื่อเรียกสายที่ทำจากวัตถุดิบ UHMWPE Polyethylene แต่ใช้กรรมวิธีในการรีดเส้นใยที่เป็นที่รู้กันทั่วไป ไม่ได้มีการจดทะเบียนกรรมวิธีการนั้นโดยผู้ใด

สรุปแบบชาวบ้านก็คือ

- สายพีอีเปรียบเสมือน ผงซักฟอก ใครทำสินค้าสำหรับการซักเสื้อผ้าออกมาก็สามารถเรียกสินค้าของตัวเองว่า ผงซักฟอกได้

- สายไดนีม่า และ สเปคตร้า น่าจะเป็นเหมือน แฟ้บและบรีส คนอื่นไม่สามารถเรียกชื่อสินค้าว่าแฟ้บและบรีสได้ แม้จะผลิตขึ้นมาด้วยสารเคมีคล้ายๆ กัน หรือเหมือนกัน แต่กรรมวิธีในการผลิตต่างกัน

แล้วความแตกต่างของสายแต่ละแบบอยู่ที่ไหน

ขั้นตอนในการผลิตสายถักสำหรับตกปลาก็คงจะเริ่มจากการรีดเส้นใย จากนั้นก็นำเส้นใยเส้นจิ๋วๆ มาทอรวมกันเป็นเส้นด้าย เมื่อได้เส้นด้ายแล้วจึงมามาทอรวมกันอีกเป็นเสมือนเชือก

แต่ละยี่ห้อก็อาจจะมีกรรมวิธีในการทอเส้นด้ายเข้าด้วยกันตามวิธีของตัวเอง บางรายอาจจะใช้เส้นด้ายน้อยเส้น บางรายอาจจะใช้เส้นด้ายมากเส้น บางรายอาจจะมีเส้นด้ายยืนเป็นหลักก่อนจะทอเส้นด้ายอื่นรวมเข้าไป (ลองนึกภาพเชือกต่างๆ ที่เคยเห็นกันตามไปด้วยครับ)

เมื่อทอเป็นเส้นเชือกแล้วแต่ละบริษัทก็อาจจะมีกรรมวิธีเพิ่มเติมเข้าไปอีก เช่นเคลือบสาร ฯลฯ

คุณภาพของสายถักน่าจะต่างกันเนื่องจากกรรมวิธีในการถักทอเป็นเส้นเชือก เพราะพื้นฐานของวัตถุดิบเป็นตัวเดียวกัน

สิ่งที่จะลืมเสียไม่ได้ก็คือ สายถักสำหรับตกปลาก็เป็นสินค้าชนิดหนึ่งเฉกเช่นสินค้าอุปโภคทั่วไปที่บางครั้งทางบริษัทก็มีการวางตำแหน่งสินค้าให้แตกต่างจากสินค้าของบริษัทอื่น ความแตกต่างของการวางตำแหน่งสินค้าเป็นไปได้ทั้งความแตกต่างทางกายภาพและความแตกต่างทางบุคคลิค ความแตกต่างทางกายภาพก็คือความแตกต่างของจำนวนเส้นด้าย กรรมวิธีพื้นฐานและกรรมวิธีเพิ่มเติม ส่วนความแตกต่างทางบุคคลิคก็คือการสร้างภาพลักษณ์ให้กับสินค้าที่ดูแตกต่างจากคู่แข่ง เช่นการสร้างภาพว่าบุหรี่ยี่ห้อนี้เป็นบุหรี่สำหรับคาวบอย บุหรี่ยี่ห้อนี้เป็นบุหรี่สำหรับหนุ่มออฟฟิศเป็นต้น

หวังว่าข้อมูลนี้คงจะเป็นประโยชน์ ถ้าใครเห็นว่าเป็นประโยชน์ก็ช่วยกันเผยแพร่ไปสู่คนที่เข้ามาใหม่และยังไม่รู้ แต่ถ้าเห็นว่าไม่เป็นประโยชน์ก็ต้องขอโทษที่ทำให้เสียเวลาอ่าน

ตอบน้า boongken

จริงๆ แล้วจะบอกว่าสายพีอี สายไดนีม่า สายเสปคตร้าเป็นสายชนิดเดียวกันก็คงจะไม่ผิดและก็คงจะเป็นกรณีย์เดียวกันกับที่เราเรียกสารพัดสายเอ็นตกปลาว่าเอ็น ไม่ว่าจะเป็นตราระฆังหรือยี่ห้อดังๆ เช่น ไทรลีน แมกซีม่า ฯลฯ แต่ก็ต้องไม่ลืมนะครับว่าความแตกต่างของสายแต่ละยี่ห้อนั้นมีแน่นอน ขึ้นอยู่กับว่าผู้ผลิตแต่ละรายต้องการจะวางตำแหน่งสินค้าไว้ในระดับไหนหรือเพื่อการตกปลาชนิดใด ขั้นตอนปลีกย่อยในการผลิตนี่แหละที่ทำให้สายแต่ละยี่ห้อแตกต่างกัน

- สายที่พูดถึงนี้ต่างก็ทำมาจากวัสดุพื้นฐานเดียวกัน
- ถ้าผมผลิตสายด้วยวัสดุแบบเดียวกันออกมา ผมก็ย่อมจะมีสิทธิ์เรียกมันว่าสายพีอีได้ แต่ถ้าผมจะเรียกสายของผมว่าไดนีม่า ผมก็คงต้องยอมเสียค่าเทคโนโลยี่และลิขสิทธิ์ให้กับบริษัทที่ค้นคิดกรรมวิธีในการรีดเส้นใยนี้ขึ้นมา เสปคตร้าก็คงจะทำนองเดียวกัน
- เคยได้ยินบางคนพูดถึงว่าถ้าจิ๊กกิ้งแล้วต้องสายพีอี อันนี้ผมคิดว่าความคิดนี้เกิดขึ้นก็เพราะผลของการทำการตลาด เจ้าของสินค้าแต่ละรายต่างก็อยากจะวางตำแหน่งสินค้าของตนให้แตกต่างหรือโดดเด่นกว่าผู้อื่น เพราะถ้าทำได้เช่นนั้นก็มีโอกาสในการตั้งราคาที่ดีกว่า

เพื่อไม่ให้สับสน เวลาคุยกันถึงสายเหล่านี้ในภาพรวม ผมว่าเราน่าจะใช้คำว่าสายถักจะดีกว่า

ผมคิดว่าใครๆ ก็คงจะตอบตัวเองได้ว่าสายจะมีรูปลักษณ์ภายนอกกลมหรือไม่กลม ย่อมต้องขึ้นอยู่กับจำนวนเส้นด้ายและวิธีการถักทอ

- มันแตกต่างกันเพราะสายหนึ่ง "กลม" อีกสายหนึ่ง "ไม่กลม"
- การใช้งานไม่น่าจะต่างกันเพราะไม่ว่าจะกลมหรือไม่กลม เราก็เอามาใช้ตกปลาได้เหมือนกัน

ผมขอตั้งคำถามย้อนกลับถึงคนที่เข้ามาอ่าน ลองอ่านดูแล้วก็คิดตามไปด้วย ผมขอไม่ตอบในลักษณะฟันธงว่าอะไรดีกว่าอะไร

- ทำไมเสื้อยืดจึงมีชนิดบางและหนา
- ใช้งานแตกต่างกันอย่างไร
- คุณภาพต่างกันอย่างไร หนาดีหรือว่าบางดี
- ทำไมราคาถึงแตกต่างกัน หนาแพงหรือว่าบางแพง
- ยี่ห้อนั้นและยี่ห้อนี้มันดูเหมือนกันไปหมดแต่ทำไมยี่ห้อนั้นแพงกว่ายี่ห้อนี้