หน้าแรก|กระดาน|รีวิว|ประมูล|ตลาด|เปิดท้าย

เบ็ดชักปลากา : คุ้มค่าการลงทุน

เบ็ดชักปลากา เป็นเครื่องมือที่ใช้เบ็ดตกปลากาโดยเฉพาะ ลักษณะเด่นชัดของเครื่องมือนี้นอกจากใช้เบ็ดคือใช้ไม้ไผ่ลำยาวเป็นคันเบ็ด จึงดูเป็นเครื่องมือที่มีขนาดใหญ่โตกว่าเครื่องมือจับปลาอื่นๆ ใช้เหยื่อเฉพาะ ใช้เทคนิคตกปลาโดยการชัก ซึ่งได้ผลคุ้มค่า เพราะปลากาที่ตกโดยเครื่องมือนี้แต่ละตัวมีขนาดและน้ำหนัก ๓-๔ กิโลกรัม

การชักหรือตกปลากาครั้งหนึ่งจึงได้ปลาขนาดพอหม้อแกง พูดได้ว่าเป็นเครื่องมือจับปลาเชิงคุณภาพตลอดขั้นตอนการผลิต นับแต่เมื่อเริ่มคิดที่จะจับปลาชนิดหนึ่งๆ เป็นการเฉพาะ การคิดเครื่องมือที่ได้ผลเฉพาะปลาที่ต้องการ ซึ่งหมายความว่าปิดโอกาสที่จะได้ปลาอื่น ต่างจากเครื่องมือบางชนิดอย่างแห ยอ ลอบ ที่ได้ปลาหลายชนิด ได้ปริมาณมากๆ ในคราวหนึ่งๆ

ปลากามีก้างเยอะ แต่ถ้านำมาทอดน้ำปลาให้เหลืองกรอบหรือทอดกระเทียมพริกไทย จะเป็นอาหารติดปากติดลิ้นของวงข้าวและวงเหล้า

ปลากาเป็นปลาน้ำจืด มีเกล็ดและสีค่อนข้างดำ ครีบสีดำ มีปากขนานลำตัว ไม่อ้าปากงับเหยื่อเหมือนปลาหลายๆ ชนิด แต่กินอาหารโดยการอ้าปากดูด มักดูดกินตะไคร่ที่จับตามไม้ใต้น้ำใต้แพอาศัยของชาวบ้าน ชาวบ้านสังเกตลักษณะการหากินของปลากาแล้วจึงประดิษฐ์เครื่องมือชนิดเบ็ดขึ้นมา เพื่อให้ปลากาดูดกินเหยื่อที่เกี่ยวเบ็ด กระทั่งดูดเบ็ด และติดเบ็ดในที่สุด

เบ็ดชักปลากา ประกอบด้วยเบ็ดขนาดเบอร์ ๑๐ จำนวน ๒ ตัว กระบอกไม้ไผ่หรือกระบอกใส่เหยื่อขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๔ เซนติเมตร ยาวประมาณ ๗-๘ เซนติเมตร ตะปู ๑ ตัว สายเบ็ด ไม้ไผ่ ๑ ลำ

วิธีทำและวิธีใช้งาน นำกระบอกไม้ไผ่สำหรับใส่เหยื่อมัดประกบกับส่วนของคันเบ็ด ที่ข้างกระบอกเหยื่อบริเวณปากกระบอกเจาะรูไว้เพื่อใช้เสียบตะปู ตะปูนี้ป้องกันไม่ให้เหยื่อหลุดลอยไป นำเบ็ดมามัดกับสายเบ็ดที่มีความยาวประมาณ ๑๒ เซนติเมตร ทำเป็น ๒ ชุด แล้วมัดปลายสายเบ็ดรวมกันไว้ด้วยสายเบ็ดอีกเส้นหนึ่งซึ่งมีความยาวเท่าๆ กับลำไม้ไผ่ที่ใช้เป็นคันเบ็ด คันเบ็ดมีขนาดใหญ่หรือยาวเพียงใดขึ้นอยู่กับความลึกตื้นของแหล่งน้ำ โดยส่วนโคนของคันเบ็ดต้องเสี้ยมให้แหลมใช้ปักดินใต้น้ำ ในแหล่งน้ำลึกพื้นเป็นดินดานแข็งต้องใช้เหล็กตีปลายให้แหลมมาประกอบส่วนโคนคันเบ็ดเพื่อปักได้ง่ายและปักให้แน่นมั่นคงขึ้น

เบ็ดชักปลากาใช้ตกปลากาตามแม่น้ำ ซึ่งเป็นบริเวณน้ำลึกน้ำไหล ชาวบ้านที่อาศัยเรือนแพมักทำและปักไว้ข้างๆ แพ เมื่อจะตกปลาก็จะนำเหยื่อเกี่ยวเบ็ด เหยื่อที่ใช้ตกปลากาได้ผลดี เช่น เนื้อแห้งๆ อย่างเนื้อวัว เนื้อควาย เนื้อปลา หรือเนื้อมะพร้าว หั่นเนื้อแห้งๆ ที่จะใช้ให้มีขนาด ๔-๕ เซนติเมตร เสียบเหยื่อแล้วจึงปักเบ็ดรอเวลา

ผู้ปักเบ็ดต้องสังเกตการเคลื่อนไหวของสายเบ็ด ถ้าสายเบ็ดโยกไปมายาวๆ แสดงว่าถูกกระแสน้ำพัดพา แต่ถ้าสายเบ็ดโยกสั้นๆ จนค่อยกระตุกถี่ๆ แสดงว่าปลากำลังดูดเหยื่อ กะเวลาให้ปลาดูดเหยื่อให้เต็มปากเต็มคำ คนที่นั่งรออยู่จึงกระตุกสายเบ็ดอย่างรวดเร็ว เบ็ดอีกตัวจะช่วยเกี่ยวปลาได้ด้วย

ชาวบ้านบางคนใช้เบ็ดเพิ่มขึ้น โดยใช้เบ็ด ๓ ตัวช่วยเกี่ยวปลาได้แน่นอนขึ้น

เบ็ดชักปลากานอกจากปักไว้ตามเรือนแพ ยังนั่งเรือปักตามบริเวณที่ต้องการอีกด้วย

เครื่องมือนี้เป็นเครื่องมือตกปลานั่นเอง จังหวะสำคัญอยู่ที่การกระตุก ซึ่งชาวบ้านเรียกว่าการชัก เบ็ดตกปลากาจึงเรียกว่าเบ็ดชักปลากา

เครื่องมืออย่างเบ็ดชักปลากาที่ใช้ไม้ทั้งลำเป็นคันเบ็ด และใช้ในแหล่งน้ำระดับแม่น้ำซึ่งลึกกว่าแหล่งน้ำอื่นๆ คันเบ็ดจึงยาวมากเพราะเป็นการปักคันเบ็ดในน้ำ ไม่ใช่ถือคันเบ็ดไว้อย่างการตกเบ็ดโดยทั่วไป แต่คันเบ็ดมีส่วนช่วยไม่ให้สายเบ็ดลอยไปมาในแหล่งน้ำไหล เหยื่อไม่หมดไปกับปลาไล่ฮุบเหยื่ออื่นๆ และไม่ต้องคอยถือคันเบ็ดด้วย

โดยรูปร่างลักษณะกับประโยชน์ที่ได้รับ เบ็ดชักปลากาจึงเป็นเครื่องมือที่ใช้วิธีการไม่ต่างจาก "ขี่ช้างจับตั๊กแตน" แต่ปลากาคือความคุ้มค่าที่วงข้าว วงเหล้ารอคอย



จาก พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี จังหวัดพิษณุโลก