เริ่มจากหลักการ ภูมิปัญญาโบราณเดิม
ข้างขึ้น    พระจันทร์ขึ้นกลางวัน ตกกลางคืน
ข้างแรม  พระจันทร์ขึ้นกลางคืน ตกกลางวัน
กลางวันเริ่มตั้งแต่ย่ำรุ่ง เวลา 06.00 น. กลางคืนเริ่มตั้งแต่ย่ำค่ำ เวลา 18.00 น.
สูตรในการคำนวณเวลาขึ้น – ตกของพระจันทร์ มีดังนี้
ถ้าอยากรู้ว่าพระจันทร์ขึ้นจากพื้นพิภพเวลาใด
    จงเอา 8 คูณลำดับเลขของวันข้างขึ้น/ข้างแรม ได้ผลลัพธ์เท่าใด  เลขลัพธ์ตัวหน้าให้ถือเป็นเลขบอกนาฬิกา หรือชั่วโมง
    แล้วเอา 6 คูณ กับตัวเลขผลลัพธ์ตัวหลัง ได้เท่าใด ให้ถือเป็นเลขบอกนาที
    เมื่อประกอบกัน จะทราบชั่วโมงและนาที
ตัวอย่างเช่น วันขึ้น 8 ค่ำ คูณด้วยเลข 8 ได้เป็นจำนวน 56 เลขตัวหน้าคือ 5 เป็นจำนวนชั่วโมง เลข 6 ตัวหลังเอาไปคูณด้วย 6 อีกที เป็นจำนวน 36 คือจำนวนนาที
    ผลลัพธ์คือ 5 ชั่วโมง 36 นาที
หากเป็นข้างขึ้น พระจันทร์ขึ้นกลางวัน กลางวันเริ่มนับตั้งแต่ 06.00 น. เอาผลลัพธ์ 5 ชั่วโมง 36 นาทีมาบวกเข้าไป
    จะได้ว่า พระจันทร์ขึ้นเวลา 11 นาฬิกา  36 นาที
    ตามหลักทั่วไปพระจันทร์จะตก 12 ชั่วโมง หลังจากขึ้น เอา 12 ชั่วโมงบวกเข้าไป ก็จะได้เวลาพระจันทร์ตก 23.36 น.
    ก็พอจะทำให้เข้าใจได้ว่า ข้างขึ้น/ข้างแรม เท่าใด ดวงจันทร์อยู่ระดับใดบนตำแหน่งไหนของท้องฟ้า ให้ความสว่างมากน้อย เพื่อกำหนดเวลาครอบหมึก หรือเฉอวนได้อย่างคร่าว ๆ
    ด้วยสภาพภูมิประเทศของไทย กำหนดน้ำขึ้น/น้ำลง ได้ 2 แบบ
    กรณีเมืองปากแม่น้ำ ชายทะเล จะมีการไหลของแม่น้ำ แบบน้ำขึ้น/น้ำลง ปากอ่าวไทยตอนบน หรืออ่าว ก.ไก่ ไปถึงระยอง จันทบุรี และตราด น้ำขึ้นลงวันละ 2 ครั้ง แต่ในอ่าวไทยตอนล่าง เช่น ปากพนัง น้ำขึ้นลงวันละครั้งเดียว
    โดยหลักการ เดือนขึ้นประมาณ 6 ชั่วโมงตรงหัว และเดือนตกหลังจากขึ้นมาได้ 12 ชั่งโมง น้ำทะเลจะเคลื่อนไหวไปตามอิทธิพลของดวงจันทร์ จำง่าย ๆ
    เดือนขึ้นน้ำลง  เดือนตรงน้ำขึ้น
    ในกรณีที่เป็นข้างขึ้น หรือแรม 7 ค่ำเข้าขวบน้ำตาย ปริมาณน้ำขึ้น-ลง ก็จะน้อยกว่าช่วงน้ำเกิด น้ำเกิดเต็มที่ตอนขึ้น หรือแรม 1 – 5 ค่ำ นี่เป็นวัฎจักรปกติของน้ำ
  แต่หากมีกรณีลมจัดในทะเล เช่นเดือน 11 เดือน 12 และเดือนอ้าย หน้าลมว่าวต่อกับลมอุกา ในทะเลมักมีลมจัด
    แม้เป็นช่วงน้ำตาย น้ำอาจลง หรือขึ้นมากกว่าปกติก็ได้

จากข้อความด้านบนคงเป็นประโยชน์ในการเลือกวันออกทริปให้เหมาะสมนะครับ ต้อนรับฤดูตกปลาทะเลที่มาถึง