ก. ลักษณะของบ่อเลี้ยง ควรจะมีขนาด 400 ตรม. ขึ้นไป จนถึงประมาณ 2 ไร่ ถ้าใหญ่มากเกินไปการจับพ่อแม่ปลาเพื่อมาผสมพันธุ์ จะทำได้ลำบาก สำหรับความลึกของบ่อควรลึกประมาณ 1.5-2.5 ม.
ข. อาหารและการจัดการ ปลายี่สกเทศเมื่อโตเต็มวัยจะกินพืชเน่าเปื่อย ดังนั้นอาหารธรรมชาติในบ่อจึงมีความสำคัญต่อการเจริญเติบโตของปลา อย่างไรก็ตามควรจะให้อาหารผสมสมทบด้วยในปริมาณ 1-2 % ของน้ำหนักพ่อแม่ปลาต่อวัน สำหรับการถ่ายเทน้ำ ถ้าสามารถถ่ายเทน้ำเก่าออกและเพิ่มน้ำใหม่เข้าไปประมาณเดือนละ 2 ครั้ง จะทำให้การเจริญเติบโตและการสร้างไข่ของแม่ปลาเร็วขึ้นปกติแล้วปลายี่สกเทศจะมีช่วงฤดูวางไข่ประมาณ 5 เดือน คือ เดือนเมษายน ถึงเดือนสิงหาคม อัตราการปล่อยพ่อแม่ปลาเลี้ยงในบ่อนั้น ใช้อัตราประมาณ 2-4 ตรม./ปลา 1 ตัว และสามารถปล่อยทั้งเพศผู้และเพศเมีย รวมกันในบ่อเดียวกันได้ ปลายี่สกเทศที่เราจะใช้ทำเป็นพ่อแม่พันธุ์ ควรมีอายุไม่ต่ำกว่า 1 ปี และมีขนาด 1.0 กก.ขึ้นไป
การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์
ในฤดูกาลผสมพันธุ์ หลังจากเลี้ยงพ่อแม่ปลาให้มีความสมบูรณ์เต็มที่แล้ว ต้องมีการคัดเลือกปลาตัวผู้และตัวเมียที่มีความสมบูรณ์เต็มที่ เพื่อมาทำการเพาะผสมเทียม ซึ่งสามารถคัดเลือกได้ ดังนี้
ลักษณะของปลาตัวเมียที่มีไข่แก่เต็มที่ ท้องจะอูมเป่ง เมื่อจับดูจะนิ่มมาก ถ้าเอามือลูบบริเวณท้องจากส่วนหัวไปส่วนหาง จะมีความรู้สึกว่าไข่จะแยกเป็น 2 พู ชัดเจน และถ้าดูที่อวัยวะเพศ จะมีลักษณะอูมเป่งและมีสีชมพูเรื่อ ๆ
ตัวผู้ สังเกตได้ง่าย ๆ โดยการจับที่บริเวณหูจะสากมาก ลำตัวยาวเรียว เมื่อเปรียบเทียบกับตัวเมีย ถ้าบีบตรงบริเวณก้นเบา ๆ จะมีน้ำเชื้อสีขาวขุ่นคล้ายนมสดไหลออกมา แสดงว่าปลาตัวผู้มีความสมบูรณ์ทางเพศ สามารถนำไปผสมพันธุ์ได้
ฮอร์โมนและปริมาณฮอร์โมนที่ใช้
สำหรับฮอร์โมนที่ใช้ฉีดเร่งให้ปลายี่สกเทศวางไข่นั้นมี 2 อย่าง คือ ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง และฮอร์โมนจากปัสสาวะของหญิงมีครรภ์
ปริมาณฮอร์โมนที่ฉีดสำหรับปลายี่สกเทศนั้น ฉีด 2 ครั้ง โดยจะใช้ฮอร์โมนสกัดด้วยหรือไม่ก็ได้ ซึ่งมีปริมาณดังนี้
ฉีดครั้งแรก ใช้ประมาณ 0.4-1.0 โดส
ฉีดครั้งที่ 2 ใช้ประมาณ 1.2-2.0 โดส
ตำแหน่งที่ฉีดและช่วงเวลาในการฉีด สำหรับตำแหน่งที่ฉีดนั้นมีหลายตำแหน่ง แต่ตำแหน่งที่ง่าย ๆ มี 2 แห่ง คือ บริเวณกล้ามเนื้อใต้ครีบหลังโดยฉีดเข้ากล้ามเนื้อใต้เกล็ดปลา และบริเวณปลายสุดของครีบหลัง สำหรับช่วงเวลาของการฉีดเข็มแรกและเข็มที่สอง ใช้เวลาห่างกันประมาณ 5-6 ชม.
การรีดไข่เพื่อผสมพันธุ์
หลังจากที่ฉีดน้ำยาผสมเข็มที่สองเข้าไปในแม่ปลาแล้วรออีกประมาณ 4-5 ชม.ก็เริ่มตรวจเช็คปลาโดยจับแม่ปลาเบา ๆ แล้วบีบที่ท้องบริเวณช่วงต้น ๆ ของรังไข่เบา ๆ ถ้าไข่ปลาพุ่งไหลออกมา แสดงว่าไข่พร้อมที่จะผสมกับน้ำเชื้อได้แล้ว นำมาเช็คลำตัวให้แห้ง แล้วรีดไข่ใส่กาละมังสะอาดและหลังจากนั้นนำตัวผู้มาเช็ดลำตัวให้แห้ง แล้วรีดน้ำเชื้อใส่ลงไปบนไข่ ใช้ขนไก่คนให้ทั่ว เพื่อให้ไข่และน้ำเชื้อผสมกันให้ทั่ว เติมน้ำลงไปเล็กน้อยคนอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงใส่น้ำไปจนเต็ม คนให้ทั่วแล้วรินน้ำทิ้ง ใส่น้ำสะอาดทำเช่นเดิมอีกประมาณ 2-3 ครั้ง จึงนำไปฟัก
การฟักไข่
ไข่ของปลายี่สกเทศเป็นลักษณะไข่ครึ่งลอยครึ่งจม หลังจากที่ล้างไข่จนสะอาดแล้วไข่จะดูดซึมน้ำเข้า
)
)
)
)
)
)
